Το αποτέλεσμα μια εξαιρετικής ερμηνείας από τον ηθοποιό είναι επακόλουθο μιας υγιούς σχέσης με τον σκηνοθέτη, ο οποίος είναι εκεί για να τον καθοδηγήσει στην αναμέτρηση με τις βαθύτερες αλήθειες του, αυτές που μας αφορούν όλους. Μια τόσο ουσιαστική συνθήκη χρειάζεται ευφυείς χειρισμούς και οι ευφυείς σκηνοθέτες οφείλουν να γίνουν μέντορες ζωής.

Ακολουθεί απόσμασμα από το βιβλίο «ΥΠΕΡΣΥΝΕΙΔΗΤΟΣ, Η ΜΕΓΑΛΟΦΥΙΑ ΜΕΣΑ ΣΟΥ» της Μαρία Όλον Τσαρούχα.

Ηθοποιός και σκηνοθέτης, μια σχέση αγάπης, ένα κβαντικό άλμα πίστης

«Η αγάπη μας είναι κάτι θαυμαστό Που θα απολαμβάνουμε να θυμόμαστε Η αγάπη μας γεννήθηκε με την πρώτη αγκαλιά Και μια σελίδα σκίστηκε έξω από το χρόνο και το χώρο Η αγάπη μας, μπορεί πάντα να είναι Μια φλόγα που καίει στην αιωνιότητα Πάρε το χέρι μου με μια θερμή προσευχή Ότι θα ζήσουμε και θα μοιραστούμε Μια σχέση αξέχαστη»

Από το ομώνυμο τραγούδι σε στίχους Harold Adamson & Leo McCarey –

Ο ηθοποιός από την φύση του διαθέτει αυξημένη συναισθηματική νοημοσύνη. Eίναι ευαισθητοποιημένος στην παρατήρηση έστω και αν η παρατήρηση αυτή δεν έχει γίνει μια συνειδητή πράξη, είναι ευάλωτος και δε φοβάται να εκτεθεί. Τα παραπάνω χαρακτηριστικά ακόμα και εάν δεν είναι εμφανή, ακόμα κι αν κρύβονται καλά πίσω από μια άμυνα με τη μορφή μιας ψευδούς πολλές φορές αυτοπεποίθησης δεν παύουν να ισχύουν. Ο ηθοποιός έχει κάνει το ανθρώπινο βίωμα δεύτερη φύση του και είναι έτοιμος να αναμετρηθεί με συνθήκες πολλές φορές μεγαλύτερες από τις δυνάμεις του τη δεδομένη στιγμή. H αντίληψη που διαθέτει τον κάνει να αποσυντίθεται και να αναπλάθεται κάθε φορά σε μια πιο εξελιγμένη εκδοχή του, φέρνοντάς τον κοντά στην θεϊκή του υπόσταση.

Αυτές οι σκέψεις με έκαναν να σέβομαι τον ηθοποιό ως άνθρωπο που διεκδικεί λύσεις στα απρόβλεπτα προβλήματα της ανθρώπινης φύσης, μπαίνοντας στην επώδυνη διαδικασία να βιώνει τις συνθήκες του κάθε χαρακτήρα για να λυτρωθεί και να φέρει την κάθαρση, τόσο στη δική του ψυχή όσο και στις ψυχές των θεατών. Ο ανασφαλής ηθοποιός δεν μπορεί να είναι ένας δημιουργικός ηθοποιός. Η έλλειψη σφαιρικής παιδείας δεν πρέπει να είναι χαρακτηριστικό ενός ηθοποιού. Η αυτογνωσία, όχι η ψυχαναλυτική αλλά η διαισθητική όπως προανέφερα, που τον απαλλάσσει από στρεβλές πεποιθήσεις και του ανοίγει τον δρόμο της ευγνωμοσύνης για την ύπαρξή του, η συνεχής έρευνα και παρατήρηση, η συνεχής διαδικασία μελέτης της ανθρώπινης φύσης, η φροντίδα του τρίπτυχου σώμα, νους, ψυχή και μια καλή τεχνική είναι κλειδιά για να μπορέσει να κατακτήσει μεγάλες ερμηνείες, ποιότητες που διαμορφώνουν το Ήθος με το οποίο οφείλει να ζει και να πορεύεται.

Ο σκηνοθέτης οφείλει να προστατεύει, να σέβεται και να φροντίζει τον ηθοποιό. Να τον κάνει να νιώθει ασφαλής. Να αντιλαμβάνεται τις στιγμές που ο ηθοποιός νιώθει πίεση, τις στιγμές που οι ασυνείδητοι φόβοι του ανεβαίνουν στην επιφάνεια, τις στιγμές που η κούραση και οι πολλές πληροφορίες που πρέπει να διεκπεραιώσει για να συναντήσει το χαρακτήρα του δεν του επιτρέπουν να είναι δημιουργικός, τη στιγμή της απόλυτης άρνησης που η αίσθηση του «τι κάνω τώρα εγώ εδώ» σηκώνει αμυντικούς τοίχους. Γιατί στο τέλος, επάνω στην σκηνή υπάρχει πάνω από τον έργο και τον σκηνοθέτη, ο ηθοποιός, αυτός ο μικρός, μεγάλος δημιουργός που διαθέτει μια υπερφυσική δύναμη για να μπορεί να αποκαλύψει και να ξεπεράσει όλες τις αδυναμίες του κάθε στιγμή.

Ο σκηνοθέτης για να μεταδώσει την ν το καλύτερο δυνατό υλικό τους και για να το πετύχει αυτό χρειάζεται ο ίδιος να σέβεται και να εκτιμά πρώτα από όλα τον εαυτό του και μετά τους ηθοποιούς του και όλους τους συνδημιουργούς μιας ιδέας. Χρειάζεται ο ίδιος να είναι συγκεκριμένος και προσεκτικός στη συμπεριφορά του, ευγενικός και ήρεμος, χαμογελαστός και καλοπροαίρετος. Χρειάζεται να ανταμείβει τον ηθοποιό ακόμα και στις πιο άκαρπες στιγμές του και να του αφήνει χώρο να αναπτυχθεί και να μεγαλουργήσει με το χαρακτήρα του, αντιλαμβανόμενος πόσο χώρο και χρόνο χρειάζεται, αφού κάθε ηθοποιός είναι και ένα διαφορετικό σύμπαν. Ο σκηνοθέτης οφείλει να εμπιστεύεται και να φροντίζει το σώμα, το πνεύμα, την ψυχή του ηθοποιού. Το αποτέλεσμα μια εξαιρετικής ερμηνείας από τον ηθοποιό είναι επακόλουθο μιας υγιούς σχέσης με τον σκηνοθέτη, ο οποίος είναι εκεί για να τον καθοδηγήσει στην αναμέτρηση με τις βαθύτερες αλήθειες του, αυτές που μας αφορούν όλους. Μια τόσο ουσιαστική συνθήκη χρειάζεται ευφυείς χειρισμούς και οι ευφυείς σκηνοθέτες οφείλουν να γίνουν μέντορες ζωής.

Η σχέση του σκηνοθέτη με τον ηθοποιό είναι ισότιμη. Είναι μυστικιστική. Είναι μια σχέση «ερωτική» που περνάει πολλά διαφορετικά στάδια. Είναι σχέση σεβασμού και εάν αυτό γίνει αντιληπτό τότε κάθε πράξη καλλιτεχνική θα είναι εμποτισμένη με αλήθεια και αγάπη.

Σε αυτό το βιβλίο ο ηθοποιός και ο σκηνοθέτης θα βρουν νέες ασκήσεις για να εμπλουτίσουν τη βιογραφία των χαρακτήρων του έργου σχετικά με το σύστημα αξιών που διαμορφώνουν το Ήθος τους. Βλέποντας τη σχέση σκηνοθέτη-ηθοποιού στα πλαίσια της Συναλλακτικής Θεωρίας, είναι ίσως φανερό ότι για να υπάρξει ένας ενδιάμεσος χώρος δημιουργικής αλληλεπίδρασης, συνδιαλλαγής και συντονισμού των frames, είναι αναγκαίο, ο σκηνοθέτης ως Φροντιστικός Γονέας να έρχεται σε επαφή με το Ελεύθερο Παιδί του ηθοποιού και αντίστροφα.

Η υποκριτική σε κάνει υπεύθυνο άνθρωπο. Μην περιμένεις να δώσεις την τέλεια παράσταση. Δεν υπάρχει τέλεια παράσταση. Κάθε παράσταση είναι μια πρόβα στην εξέλιξη σου ως άνθρωπος και ηθοποιός. Αυτό που μπορεί να κάνεις όμως είναι να γίνεις ένας υπεύθυνος ηθοποιός. Ένας υπεύθυνος ηθοποιός κάνει τη θεωρία πράξη. Και μπορεί να το κάνει αφού κάθε βράδυ του δίνεται η δυνατότητα να προβάρει τον εαυτό του μέσα σε λίγες ώρες επάνω στη σκηνή. Ο υπεύθυνος ηθοποιός δεν φοβάται να ρισκάρει να κάνει αυτή την επιλογή. Ο ανεύθυνος ηθοποιός διαβάζει βιβλία, μαθαίνει μεθόδους αλλά δεν κάνει τη θεωρία πράξη. Ο υπεύθυνος ηθοποιός δεν φοβάται την αποτυχία γιατί γεύεται την προσωπική επιτυχία των επιλογών του. Αυτός είναι ο βασικός λόγος που κάποιοι ηθοποιοί ξεχωρίζουν από κάποιους άλλους. Αυτός είναι επίσης ο ουσιαστικός τρόπος να μην το βάζεις κάτω όταν η «επιτυχία» αργεί να έρθει.

Το μόνο που χρειάζεσαι είναι να πάρεις την ευθύνη. Ένας ενήλικας αναλαμβάνει την ευθύνη. Ο σκηνοθέτης είναι μαέστρος μιας δημιουργικής σύνθεσης που εμπεριέχει τα ακόλουθα, πρώτα τον ηθοποιό, μετά τον έργο, τον χώρο, την σκηνοθετική ιδέα. Όλα είναι ισομερώς σημαντικά. Πως μπορεί το αποτέλεσμα μια παράστασης να είναι επιτυχημένο εάν οι ηθοποιοί σε ένα σημαντικό έργο είναι αδούλευτοι, αν το έργο δεν έχει εξαιρετική γραφή και νόημα, αν ο χώρος που διαδραματίζεται μια παράσταση δεν είναι εμπνευσμένος, αν η σκηνοθετική ιδέα δεν έχει πετύχει τη σύνθεση από όλα τα παραπάνω. Εν αρχή λοιπόν είναι ο ηθοποιός και η δουλειά που κάνει με τον εαυτό του για το αποτέλεσμα που θα φέρει ως ερμηνεία ενός ρόλου και μετά το έργο, το κάθε έργο. Αυτό σημαίνει ότι ανεξαρτήτως του έργου, ο σκηνοθέτης οφείλει να ξεκινάει από τους ηθοποιούς. Ο σκηνοθέτης εκπαιδεύει τον ηθοποιό για να φέρει το αποτέλεσμα που χρειάζεται. Ο σκηνοθέτης και ο ηθοποιός πρέπει να συγχρονιστούν στην κοινή διανοητική διερεύνηση του έργου και ακόμα καλύτερα και στην ίδια συναισθηματική υφή την κεντρικής ιδέας του έργου.

Από μια ψυχαναλυτική σκοπιά ο Aaron στο Stage Fright (1986), υποστηρίζει τη «συμμαχία» του ηθοποιού με το σκηνοθέτη, αποσιωπώντας το παρατηρόν Εγώ και την αυτοπαρατήρηση προς όφελος της καλλιτεχνικής εξερεύνησης. Εκεί είναι που ο σκηνοθέτης αναλαμβάνει αυτό το ρόλο εκ μέρους του ηθοποιού προσωρινά ως κομμάτι της μνήμης και της αντίληψης. Ή αυτό που η Mary Shelley μπόρεσε να εξερευνήσει στο Frankenstein, το να είσαι ουσιαστικά σιωπηλός ως εγώ μέσα στο ρόλο, «το φάντασμα ενός εαυτού» (the ghost of a self). Τι θα έλεγες να το ανατρέψουμε αυτό; Στην PAD είσαι ταυτόχρονα παρατηρητής και παρατηρούμενος, είσαι ο ρόλος και το προσωπικό σου μικροσκοπικό κοινό, ταυτόχρονα ως ηθοποιός και ως σκηνοθέτης. ΠΡΟΣΟΧΗ όμως, ποτέ μη σκηνοθετείς τον εαυτό σου. Χρησιμοποίησε την αυτοπαρατήρηση που σε βοηθάει στην διαχείριση των οδηγιών του σκηνοθέτη, προσθέτωντας τα δικά σου μαγικά εσωτερικά ευρήματα. Είσαι κάθε στάλα του ωκεανού αλλά και ο ωκεανός ολόκληρος, όπου οι θεατές βυθίζονται για να ανακαλύψουν δικούς τους εσωτερικούς χαμένους θησαυρούς.